Stara Gadka

Zlokalizowany na wzgórzu, przy drodze łączącej Rzgów z miejscowością Stara Gadka, po prawej stronie. Założony w miejscu bitwy rozegranej w 1914 roku między oddziałami armii niemieckiej gen. Litzmanna i oddziałami armii rosyjskiej broniącymi miasta Łódź. Teren cmentarza ogrodzony kamiennym murem. Na szczycie wzniesienia monumentalny pomnik z napisami "Pro Patria"¹⁾ oraz "HIER RUHEN IN GOTT • 2000 TAPFERE KRIEGER"²⁾, kamienne stele z nazwami niemieckich jednostek wojskowych oraz podłużne, ziemne mogiły zbiorowe, obramione kamieniami polnymi. Do pomnika prowadzi szeroka aleja. Po obu jej stronach mogiły żołnierzy walczących stron - żołnierze armii rosyjskiej pochowani są w mogiłach zbiorowych, przeważnie po prawej stronie alei. Poniżej wzniesienia, w południowo-zachodniej części cmentarza znajdowała się kaplica (zachowały się fragmenty fundamentów). Podobna budowla, prawdopodobnie prawosławna, znajdowała się w północnej części cmentarza, przy ogrodzeniu.

Pochowano tu bliżej nieustaloną liczbę żołnierzy (około 2-3 tysięcy), służących w jednostkach:

• "Masch. • Gew. Abt. Nr. 2 • Rail. Abt. • Feld Art. Regt. • Nr. 10."
• "Res. • Scheüuw. Zug. • Nr. 25. • Res. Ternspr. • Abt. Nr. 25. • Schw. Funker. • Stal. Nr. 12."
• "Leib • Kür. Regt. Nr. 1 • 1. 3. u. 5. Esk. • Drag. Regt. Nr. 16."
• "Res. Pion. • Komp. Nr. 49. • Res. Div. Brück • Train. Nr. 49. • Res. San. Komp. • Nr. 49."
• "Res. Radl. • Komp. Nr. 49. • Reslgs. • Mach. Gew. • Abt. Nr. 2. a. Nr. 6."
• "Res. Feld. Art. • Regt. Nr. 49. • I Btl. Res. Fuss. • Art. Regt. Nr. 25. •1/2 I Btl. Res. Fuss. • Art. Regt. Nr. 5."
• "98. Res. Jnf. Brig. • Res. Jnf. Regt. • Nr. 227. • Res. Jnf. Regt. • Nr. 228."
• "97. Res. Jnf. Brig. • Res. Jnf. Regt. • Nr. 225. • Res. Jäg. Btl. • Nr. 21."
• "49. • Res. Jnf. Div."
• "XXV. • Res. A. K."
• "9. Kav. Div."
• "50. Res. Jnf. Div."
• "100. Res. Jnf. Brig. • Res. Jnf. Regt. • Nr. 229. • Res. Jnf. Regt. • Nr. 251. • Res. Jag. Btl. Nr. 22."
• "Res. Feld • Art. Regt. Nr. 50. • II. Btl. Res. • Fuss. Art. Regt. • Nr. 15."
• "Festgs. • Masch. Gew. • Abt. Nr. 3. • Nr. 4. II. Nr. 5."
• "Res. Pion. • Komp. Nr. 50. • Res. Div. Brück • Train Nr. 50 • Res. San. • Komp. Nr. 50."
• "13. Kav. Brig. • Kür. Regt. • Nr. 4. • Hus. Regt. Nr. 8."
• "14. Kav. Brig. • Hus. Regt. • Nr. 11. • Ul. Regt. Nr. 5."
• "19. Kav. Brig. • Drag. Regt. • Nr. 19. • Königs. Btl. • Regt. Nr. 13."
• "II. Jnf. Regt. • Nr. 54. • Pion. Abt. Nr. 7. • Brŭck. Staffel"

Na początku lat 70. na cmentarzu pochowano szczątki żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej przeniesione z likwidowanego cmentarza wojennego w Parku Wolności, w Pabianicach. Prawdopodobnie cmentarz powiększano już wcześniej, komasując mogiły z mniejszych obiektów, likwidowanych w latach międzywojennych XX wieku. Stan zachowania dostateczny, widoczne obrysy mogił zbiorowych, układ nagrobków wtórny.

Na cmentarzu tym pochowani są również żołnierze armii niemieckiej polegli we wrześniu 1939 roku.

Fot. Piotr Gapiński

Fot. Piotr Gapiński

Rys. Deutscher Werkbund, Kriegsgräber im Felde und daheim, München 1917, s. 38

Wehrmann Meinr. Hussmann, I. K. GARD. GR. R. 5, † 20.11.1914
Eberhardt Krampe Jntendanturrat, 49 Res. Div., † 22.11.1914
Leutnant d. Res. Ernst Keuhl, Stab. Res. Inf. Reg. 228, † 22.11.1914
Leutnant d. Res. Erhardt Römisch, 3. K. res. Inf. Regt. 225, † 22.11.1914
Wehrm. Karl Jager, Res. Inf. Reg. 231 5.Komp, † 22.11.1914
Musketier Arl. Petroschkie, 11. K. 1. komb. Ers. Btl. Inf. Rgt. 51, † 17.12.1914
Wehrm. Wilhelm Schneider, Res. Inf. Reg. 213 3. Komp, † 22.11.1914
Krgsfrw. Hans Reuss, Res. Inf. Reg. 231 7. Komp., † 22.11.1914
Unteroffz. d. R. Alex Nevir, I. K. GARD. GR. R. 5, † 20.11.1914
Kriegsfreiw. H. Geissler, 4. K. R. Inf. R. 228, † 21.11.1914
Ers. reservist E. LALLEMENT, I. K. res. Inf. R. 228, † 22.11.1914
Vizefeldw. Ad. Scheibel, 2. K. R. Inf. R. 225, † 22.11.1914
Jäger F. Herrmann, 2. K. R. Jäg. Btl. 21, † 21.11.1914
Ers. Reservist Wl. Bajerowicz, 9. K. R. Inf. R. 225, † Mitte Nov 14
Pionier Otto Kruger, Res. Pion. Komp. 49, † 22.11.1914
Wehrmann Mart. Gruhn, I. KR. Inf. R. 225, † 22.11.1914
Ers. Reservist A. Hentschel, I. K. R. Inf. R. 225, † 21.11.1914
Kanonier Alb. Keilhau, I. B. R. Feld. A. R. 19, † 21.11.1914
Pionier Gustav Wille, Res. Pion. Komp. 49, † 22.11.1914
Krgsfrw. Erich Wende, Res. Inf. Reg. 228 1. Komp., † 22.11.1914
Einj. Frw. Wilhelm Muller, Res. Inf. Reg. 228 1. Komp., † 21.11.1914
Ers. Res. Walter Gottschalk, Res. Inf. Reg. 231 4. Komp., † 22.11.1914
Untffz. Georg Heiler, Res. Inf. Reg. 228 1. Komp., † Nov.1914
Untffz. Emil Bartholomaus, Res. Inf. Reg. 231 8. Komp., † 22.11.1914
Ers. Res. Gustav Simon, 1. Komp. Res. Inf. Rgt. 225, † 22.11.1914
Utffz. Fritz Meyer, 5. U. Res. Inf. Rgt. 132, † 22.11.1914
Wehrm. Bernh. Luttmann, Res. Inf. Reg. 228 1. Komp., † 22.11.1914
Krgsfrw. Karl Bues, Res. Inf. Reg. 231 10 K., † 22.11.1914
Ers.Res. Kurt Jülich, 4. Komp. Res. Inf. Rgt. 231, † 22.11.14
Ers.Res. Alfred Brandt, Res. Inf. Reg. 227 1. Komp., † 21.11.1914
Ers.Res. Richard Bayer, Res. Inf. Reg. 225 1. Komp., † 22.11.1914
Jäger Max Muller, Res. Jäg. Btl. 22, † 21.11.1914
Ers.Res. August Stemme, 2. K. Res. Inf. Rgt. 231, † 22.11.1914
Ers.Res. Otto Bader, 5. K. Res. Inf. Reg. 228, † 22.11.1914
Wehrmann Karl Rössel, 9. K. Res. Inf. Regt. 225, † 21.11.1914
Krgsfrw. Karl Wegener, 2. K. Res. Inf. Reg. 231, † 20.11.1914
Oberjäger Friedrich Titzmann, Res. Jäger. Btl. 21 3. Komp., † 21.11.1914
Krgsfrw. Erdmann Kohl, Res. Inf. Reg. 231 8. Komp., † 22.11.1914
Szer. Klose Karol, L. J. B. Rybnik, † 22.3.1916
Szer. Geipler Max, K. A. II Lodz, † 21.3.1916
Szer. Krawiec Stefan, L. B. Rybnik, † 27.8.1914
Kriegsfreiw. Herm. Börkner, 6. K. R. Jnf. R. 231, † 22.11.1914

Źródło: Michał H. forum.odkrywca.pl