Pomnik-Mauzoleum bitwy pod Tannenbergiem

Województwo warmińsko-mazurskie, powiat olsztyński, gmina Olsztynek.
Tannenberg Denkmal, Ostpreussen, Kreis Osterode (1924 - 1945).
Lokalizacja: 53.5814N, 20.2620E [pokaż mapę]

Nieistniejący pomnik-mauzoleum upamiętniający zwycięstwo nad Rosjanami w 1914 r. Razem z zespołem cmentarzy wojennych, zbiorowych i pojedynczych mogił znajdujących się w pobliskiej wsi Sudwa tworzył krajobraz pobitewny - miejsce pamięci narodowej (Nationaldenkmal - jedyny pomnik w Niemczech o takim statusie przed 2WŚ).

Wieże były ponumerowane przeciwnie do ruchu wskazówek zegara:

  1. Wieża wejściowa, mieszcząca pomieszczenie straży.

Pomiędzy poszczególnymi wieżami zlokalizowane były pomniki i tablice, poświęcone niemieckim formacjom wojskowym, biorącym udział w zmaganiach. Odpowienio między wieżą:

  • 1-2: I. Reserve-Korps, 6. gem. Landwehr-Brigade,
  • 2-3: XVII. Armeekorps,
  • 3-4: 1. Kav.-Div., Jäger, Pioniere, Train, Festungstruppen,
  • 4-5, 5-6: pomniki różnych formacji biorących udział w I WŚ (Ehrenmal der Flieger, der Nachrichten, der Eisenbahner, der Freikorps, der Ärzteschaft und Sanitäter),
  • 6-7: I. Armeekorps, 5. Landwehr-Brigade,
  • 7-8: XX. Armeekorps, 35. Division, 70. gem. Landwehr-Brigade, Hauptreserve Graudenz,
  • 8-1: 3. Reserve-Division, Landwehr-Division von der Goltz.

Źródła:

  • W. Knercer, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995
  • B. Kuźniewski, Tannenberg-Denkmal jego dzieje, ALBO 1994
  • Tannenberg Nationaldenkmal, dostęp 2012-09-18

Wieża wejściowa (1)

Tablice pamiątkowe

Poświęcone jednostkom wchodzącym w skład 1. rezerwowej dywizji piechoty I rezerwowego korpusu armii niemieckiej.

Inskrypcje:

  • "Seinen Toten • und ihren Taten • Treue um Treue • Preuß. Res. Inftr. Rgt. 1",
  • "Res. Inf. Rgt. 59 • kämpfte bei Tannenberg • unter • Oberstleutnant Modrow • Es opferte im Weltkriege 75 Offiziere • 3406 Unteroffziere und Mannschaften",
  • "Das Preußische • Res.-Inf.-Regt. • Nr. 3 • Seinen unsterblichen Toten • die Ehre über das Leben • Ostpreußen macht!",
  • "Pro Gloria er patria • Reserve Feldartillerie Regiment Nr. 1".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 36. rezerwowego pułku artylerii polowej

Tablica pamiątkowa 34. pułku piechoty obrony krajowej

Pułk artylerii wschodził w skład 36. rezerwowej dywizji piechoty I rezerwowego korpusu armii niemieckiej.

Wykonana z brązu tablica o treści: "Den Kämpfern von Tannenberg • Res. Feld.=Art. Rgt. Nr. 36."

Poniżej tablica o treści: "Ldw. Inf. Regt. 34 seinen gefallenen Kameraden"

Zdjęcia archiwalne

Wieża narodu niemieckiego (2)

Tablica pamiątkowa 4. pułku strzelców konnych

Zlokalizowana na ścianie wieży narodu niemieckiego, od strony wieży nr 3.

"Den Gefallenen • des Königl. Preuß. • Jäger=Regiments • zu Pferde Nr. 4".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 129. i 175. pułku piechoty

Poświęcone jednostkom wchodzącym w skład 69 brygady piechoty 36 dywizji piechoty XVII korpusu armii niemieckiej. Pierwsza nisza na lewo od tablicy 17. batalionu saperów.

"Ihren für die Befreiung • der Ostmark gefallenen • Helden •• das Inf. Rgt. • Generalfeldmarschall • von Mackensen • 3. Westpreuß. Nr. 129 •• das 8. Westpreußische • Infanterie Regiment • Nr. 175 •• Schulter an Schulter kämpften diese Regimenter • als 69. Inf. Brigade • im Verbande der 36. Infanterie-Division".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 17. batalionu saperów

Zlokalizowana między wieżą nr 2, a wieżą nr 3. Autorem projektu był Hermann Hosaeus z Berlina. Poświęcona pamięci 17. (1. zachodniopruskiego) batalionu saperów. Inskrypcja:

"1. West= Preussisches Pionier= Bataillon 17".

Zdjęcia archiwalne

Tablice pamiątkowe 36, 71, 72 i 81. pułku artylerii polowej

Cztery tablice pamiątkowe zlokalizowane w niszy pomiędzy wieżą nr 2, a wieżą nr 3, na prawo od tablicy 17. batalionu saperów. Poświęcone pułkom artylerii polowej z 35. i 36. dywizji piechoty XVII korpusu armii niemieckiej. Tablice poświęcone:

  • lewy górny róg - 36. pułk artylerii polowej ("2. Westpreußiches • Feldartillerie-Regiment Nr. 36 • fürs Vaterland • starben den Heldentod • 37 Offiziere, 51 Unteroffiziere, • 306 Mannschaften • 1914 / 1918"),
  • prawy górny róg - 72. pułk artylerii polowej ("Feldartillerie-Regiment Nr. 72 • Hochmeister • In 43 Schlachten und Gefechten star- • ben den Heldentod für Kaiser und Reich • 39 Offiziere, 46 Unteroffiziere, 216 Mann- • schaften des Regiments • 1914 / 1918"),
  • lewy dolny róg - 71. pułk artylerii polowej ("Feldartillerie-Regiment Nr. 71 • Groß-Komtur"),
  • prawy dolny róg - 81. pułk artylerii polowej ("THORNER FELDARTILLERIE-REGIMENT NR. 81")

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa

Zlokalizowana na ścianie wieży Prus Wschodnich, od strony wieży nr 2.

Zdjęcia archiwalne

Wieża Prus Wschodnich (3)

Tablice pamiątkowe 4. i 12. pułku ułanów oraz 5. pułku kirasjerów

Zlokalizowane na ścianie wieży Prus Wschodnich od strony wieży nr 4.

Centralna poświęcona 12. pułkowi ułanów. Inskrycja: "ULANEN • 12". Autorem projektu był Hermann Hosaeus z Berlina.

Po lewej stronie tablica poświęcona pamięci 5. (zachodniopruskiego) pułku kirasjerów im. księcia Wirtembergii Fryderyka. Inskrypcja:

"KÜR. RGT. HERZOG FRIEDRICH • EUGEN VON WÜRTTEMBERG • (WESTPR.) No. 5 • ES STARBEN DEN HELDENTOD • 1914-1918 • 30 OFFIZIERE • 272 UNTER- • OFFIZIERE U. KÜRASSIERE".

Po prawej stronie tablica poświęcona 4. pułkowi ułanów. Inskrypcja: "ULANEN RGT. 4 • ES FIELEN • 1914-1918 • 25 OFFIZIERE • 185 UNTEROFFI- • ZIERE UND • ULANEN".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 1. dywizji kawalerii

"Im Verbande der • 1. Kav. Division • kämpften bei • Tannenberg •• Div. Stab • Kür. Rgt. 3 • Drag. Rgt. 1 • Ul. Rgt. 12 • Jäg. z. Pf. Rgt. 9 • Kür. Rgt. 5 • Ul. Rgt. 4 • Ul. Rgt. 3 • Jäg. Btl. 2 • R. Abtlg. F.A. 1 • M.G.A. 5 • Nachr. Abtl. 1 • Pi. Abtlg. 1 • Fü. Abtlg. 1".

Zdjęcia archiwalne

Pomnik artylerzystów

Zlokalizowany w pierwszej niszy od wieży sztandarowej w kierunku wieży nr 3.

"DEN HELDEN UNSERER WAFFE • IM WELTKRIEGE • DER WAFFENRING • DER SCHWEREN ARTILLERIE".

Zdjęcia archiwalne

Wieża sztandarowa (4)

Pomnik poległych lotników

Pomnik znajdował się pierwotnie w drugiej niszy od strony wieży nr 4 w kierunku nr 5. Następnie został przeniesiony do innej niszy i przebudowany.

"IHREN GEFALLENEN KAMERADEN GEWIDMET VON DEN FLIEGERN UND LUFTFAHRERN".

Zdjęcia archiwalne

Pomnik

Między wieżą 4 i 5 - druga nisza od wieży nr 4. Zastąpił pierwotną lokalizację pomnika lotników.

"VOLK FLIEG DU WIEDER • UND DU BIST SIEGER • DURCH DICH ALLEIN".

Zdjęcia archiwalne

Wieża Hindenburga (5)

"An dieser geheiligten Stätte ruhen 20 deutsche Soldaten • gefallen in der Schlacht bei Tannenberg am 28.8.1914. Hier • ehrt Deutschland das Andenken seiner Toten aus dem Weltkriege • 1914-18. 1 840 000 haben in fremder Erde und auf dem Grunde der • Meere, 206 000 in der Heimat ihre letzte Ruhestätte gefunden".

Pomnik jeńców wojennych

Zlokalizowany w pierwszej niszy w kierunku wieży nr 6.

"Unserer toten Kameraden! • Reichsvereinigung ehem. Kriegsgefangener e.V."
"ÜBER 100 000 DEUTSCHE SOLDATEN GABEN IN DER • KRIEGSGEFANGENSCHAFT IHR LEBEN FÜR DEUTSCHLAND".

Zdjęcia archiwalne

Pomnik poległych

Zlokalizowany między w pierwszej niszy wieży żołnierskiej w kierunku wieży nr 5.

"Ich hatt' einen Kameraden… • Seinen Gefallenen • Der Sängerbund Ostpreußen."

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa wojsk łączności

Zlokalizowana pomiędzy wieżą nr 4, a wieżą nr 6.

"Den Gefallenen der • Nachrichtentruppe • im Weltkriege • 1914 1918".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa kolejarzy

Zlokalizowana pomiędzy wieżą nr 4, a wieżą nr 6.
Inskrypcja: "25573 • EISENBAHNER • FIELEN IN • WELTKRIEGE".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa Freikorpsu

Zlokalizowana między wieżą nr 4, a wieżą nr 6.

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa służb medycznych

Zlokalizowana między wieżą nr 4, a wieżą nr 6.

"DIE DEUTSCHE ÄRZTESCHAFT DEM SANITÄTSDIENST IM WELTKRIEGE".

Zdjęcia archiwalne

Wieża żołnierska (6)

Tablica pamiątkowa

Zlokalizowana na ścianie wieży żołnierskiej od strony wieży nr 7.

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowe 41. pułku piechoty i 1. pułku grenadierów

"(…) • Infanterie Regiment von • Boyen (5. Ostpr.) Nr. 41.".

"Das Grenadier • Regiment • Kronprinz • (I. Ostpr.) Nr.1 • Seinen Gefallenen •• Alt meine Fahnen, • Alt meine Ehr, • Jung blieb mein • Streben, • Scharf meine Wehr. • Ruht nicht auf • Lorbeer, • Aus großer Zeit, • Du riefst, mein • König, • Ich bin bereit.".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 4. pułku grenadierów

Zlokalizowana na ścianie wieży ofiar I wojny światowej (od strony wieży nr 6). Wykonana z brązu tablica z inskrypcją: "Grenadier = Regiment • König Friedrich d. Große • (3. Ostpr.) Nr. 4".

Zdjęcia archiwalne

Wieża ofiar I wojny światowej (7)

Pomnik 147. i 151. pułku piechoty

Zlokalizowany w pierwszej niszy od strony wieży nr 7 w kierunku wieży nr 8. Na przeciwstawnych płaszczyznach pomnika umieszczono tablice:

"Seinen gefallenen • Kameraden • Infanterie-Regiment • Generalfeldmarschall • von Hindenburg • 2. Mas. Nr. 147".
"Seinen gefallenen • Kameraden • 2. Ermländischen • Infanterie-Regiment • Nr. 151".

Autorem pomnika był rzeźbiarz Schimmelpfennig. Na ścianie niszy wisiały ponadto dwie pamiątkowe tablice o treści:

"DEN SIEG BEI • ORLAU-LAHNA • … • 1. MASURISCHES INFANTERIE RGMT. NR 146 • INFANTERIE RGMT. GENERALFELDMARSCHALL VON HINDENBURG (2. MASURISCHES) NR 147 • 2. ERMLÄNDISCHES INFANTERIE RGMT. NR 151 • JÄGER BTLN. GRAF YORCK V. WARTENBURG (OSTPREUSSISCHES) NR. 1 • 2. MASURISCHES FELDARTILLERIE RGMT. NR. 82".
"GENERAL WILHELMI • FÜHRER DER 73. INF. BRIGADE • BEI ORLAU - LAHNA …8.1914".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 146. i 150. pułku piechoty

Zawieszona na ścianie w niszy na lewo od pomnika 147. i 151. pułku piechoty. Autorem odsłoniętej 25 sierpnia 1929 r. tablicy był Hans Dammann. Druga tablica nieznanej formacji ułożona w niszy w poziomie.

"Das 1. Masurische • Inf. Reg. Nr. 146 •• Das 1. Ermländische • Inf. Reg. Nr. 150 • ihren bei Tannenberg gefallenen Helden • zum Gedächtnis".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 59. pułku piechoty

"Den für das Vaterland im Weltkriege 1914 – 1918 • gefallenen Helden des Kgl. Preuß. Infant. Regts. • „Freiherr Hiller v. Gaertringen (4. Pos.) Nr. 59" • in unwandelbarer Treue und Dankbarkeit. • Es starben den Heldentod im Weltkriege: 89 Offiziere, • 266 Unteroffiziere, 3481 Mannschaften. • Davon in der Schlacht bei Tannenberg: 22 Offiziere, • 42 Unteroffiziere, 703 Mannschaften."

Zdjęcia archiwalne

Tablice pamiątkowe 148. i 152 pułku piechoty

"Vom Kgl. Preuß. (5. Westpr.) • Inf. Regiment 148 • starben im Weltkriege 1914/18 • den Heldentod fürs Vaterland • 140 Offiziere und ? Unteroffiziere • und Mannschaften • ? in der Schlacht bei Tannenberg • ? Offiziere ? Unteroffiziere und Mann.".

Tablica 152 pułku piechoty została odsłonięta 25 sierpnia 1929 roku. Inskrypcja:

"So schlug das Deutsch Ordens-Inf.-Regiment Nr 152 den Slaven bei Tannenberg 1914 als Vergeltung für 1410.".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa

Zlokalizowana na ścianie wieży dowódców, od strony wieży nr 7.

Zdjęcia archiwalne

Wieża dowódców (8)

Tablica pamiątkowa 107. pułku piechoty obrony krajowej

Tablica o treści: "Zum Gedächtnis • der Teilnahme des • Landw. Inf. Reg. • Nr. 107 • als der einzigen • sächsischen Truppe • an der Schlacht • bei Tannenberg".

Zdjęcia archiwalne

Pomnik 19. pułku piechoty obrony krajowej

"Landw. Inf. Regt. 19".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 2. i 9. rezerwowego pułku piechoty

Zlokalizowana w pierwszej niszy od strony wieży nr 8 w kierunku wieży nr 1.

"Ihr starbt, damit die Heimat nicht verdorben, • wir leben, dass ihr nicht umsonst gestorben."

"Res. Inf.-Regt. 2".
"Res. Inf.-Regt. 9".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 5. rezerwowego pułku dragonów

Plakieta z wizerunkiem końskiej głowy była zlokalizowana między wieżą nr 8, a wieżą nr 1.

"RES. DRAG. RGT. 5 • 1914-1918.".

Zdjęcia archiwalne

Tablica 75. pułku piechoty obrony krajowej

Zdjęcia archiwalne

Pomnik 5. pułku piechoty obrony krajowej

Zlokalizowany przy wieży wejściowej, od strony wieży nr 8. Autorem wykonanej w dębowym drewnie rzeźby był Karl Sylla.

"Kgl. + Preuß. • Land • wehr • Inf. Rg. 5".

Zdjęcia archiwalne

Pozostałe pomniki i tablice

Tablice pamiątkowe

"Königin • Luise Bund • Dem Andenken • der deutschen Helden."
"Königin • Luise Bund • Dem Andenken • unserer Königin."

Zdjęcia archiwalne

Pomnik pułkowy

Prawdopodobnie fragment pomnika pułkowego.

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa związku poczty polowej

"1914 1918 • Seinen • Gefallenen • im Weltkriege • der • Deutsche • Feldpostbund".

Zdjęcia archiwalne

Tablice pamiątkowe

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 1. Rezerwowej Dywizji Piechoty

Górna tablica poświęcona 1. Rezerwowej Dywizji Piechoty.

"Köngl. Preus. 1. Res. Div.".

Zdjęcia archiwalne

Tablice pamiątkowa 21. i 61. pułku piechoty

Poświęcone jednostkom wchodzącym w skład 70 brygady piechoty 35 dywizji piechoty XVII korpusu armii niemieckiej. Autorem tablicy 21. pułku był Paul Birr.

"Infanterie=Rgt. • von Marwitz • 8. Pommersches • Nr 61 • seinen gefallenen • Kameraden."

"Infanterie=Regiment • von Borcke • (4. pomm.) Nr 21 • seinen Gefallenen."

Zdjęcia archiwalne

Tablice pamiątkowe 141. i 176. pułku piechoty oraz artylerzystów (?)

Poświęcone jednostkom wchodzącym w skład 87 brygady piechoty 35 dywizji piechoty XVII korpusu armii niemieckiej.

"Seinen Gefallenen • Das Kulmer • Infanterie Regiment • Nr. 141".

"Unseren Gefallenen • 9. Westpreußisches • Infanterie Regiment • Nr. 176 • 1914 - 1918".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 11. pułku artylerii pieszej

Pułk wchodził w skład XVII korpusu armii niemieckiej.

"Den Gefallenen • des ersten • Westpreussischen • Fussartillerie=• Regiments • Nr. 11".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 2. batalionu saperów

Inskrypcja:

"1914 - 1918 • Den 60 Offizieren • 200 Unteroffizieren • und 1466 Pionieren • die im Weltkriege • ihr Leben fur uns • hingaben • das Pommerische • Pionier-Bataillon • no. 2 • und seine Glieder • Die Freiheit und das • Himmelreich gewinnen • keine Halten! E.M. Arndt".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 1. pułku dragonów

"Dragoner Regiment • Prinz Albrecht • von Preußen • (Litth.) No. 1 • 1717-1919 •• Mit Gott • für • König und Vaterland".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 10. pułku dragonów oraz 33. pułku piechoty

"In Treue fest • Die Kameraden des. ehem. • Dragoner Regiments • König Albrecht v. Sachsen • (Ostpr.) No. 10".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 128. pułku piechoty

"Den Gefallenen des • Danziger Infanterie • Regiments Nr: 128 • 1914 - 1918".

Zdjęcia archiwalne

Tablica pamiątkowa 44. pułku piechoty

"Infanterie Regiment • Graf Dönhoff • (7 Ostpr.) Nr 44".

Zdjęcia archiwalne

Spis treści 

Zobacz także

Na skróty

Ostatnie zmiany


miejsca/1914/warminsko-mazurskie/tannenberg_denkmal.txt · ostatnio zmienione: 2023/01/15 22:37 przez Grzegorz Putkowski
 
 
©2005-2010 by Pijoter · powered by DokuWiki · hosting by Yupo.pl