W czasie wojny francusko-pruskiej w latach 1870-1871, w Poznaniu i okolicy, przebywało około 11 tysięcy jeńców francuskich. Początkowo byli zakwaterowani w namiotach na terenie cytadeli a następnie w drewnianych barakach. Francuskich jeńców skierowano do budowy umocnień twierdzy poznańskiej (Fort Winiary) oraz do warsztatów wojskowych i do pomocy w pracach polowych. W samym Poznaniu zmarło 523 jeńców, głównie z powodu chorób (tyfus i biegunka) i od ran odniesionych na polu walki. Zmarłych grzebano w różnych miejscach. Najwięcej spoczywało na cmentarzu parafii ewangelickiej św. Pawła w 114 mogiłach zbiorowych. Tam też wybudowano pierwszy pomnik – tzw. „Krzyż Francuzów”. Znajdował się na nim napis:

À la mémoire des soldats français décédés en 1870/71. • Erigé par leurs compatriotes. • R.I.P. – et nunc meliorem patriam appetunt.¹⁾

W okresie 1914-1918 Niemcy likwidowali groby żołnierzy francuskich komasując miejsca pochówku. W okresie międzywojennym z inicjatywy Stowarzyszenia Polsko-Francuskiego rozpoczęto budowę krypty i pomnika. Jesienią 1931 r. w miejscach pochówku francuskich jeńców wojennych, głównie na cmentarzu św. Pawła i na stokach Cytadeli, przeprowadzone zostały prace ekshumacyjne. Szczątki zmarłych żołnierzy umieszczono w podziemnej krypcie znajdującej się pod pomnikiem.

Pomnik znajduje się w zachodniej części (kw. VI) Cmentarza Bohaterów Radzieckich , utworzonego na miejscu Starego Cmentarza Garnizonowego, zniszczonego podczas walk w 1945 r. Pomnik wykonano w formie pięciometrowego obelisku posadowionego na wysuniętym cokole z ociosanych głazów narzutowych. Na pomniku umieszczono dwie tablice w języku francuskim i polskim.

CE MONUMENT A ÉTÉ INAUGURÉ • LE 7 NOVEMBRE 1931 • PAR SON EXCELLENCE M. LAROCHE • AMBASSADEUR DE FRANCE • ET EN PRESENCE DE M.M. • RENÉ FATOU ET VINCENSINI, • REPRESENTANT LE MINISTRE • DES PENSIONS, • SERRE, CONSUL DE FRANCE • LE VOÏVODE, COMTE RACZYNSKI • LE GENERAL DZIERŻANOWSKI • LE PRESIDENT DE LA VILLE RATAJSKI

UROCZYSTE ODSŁONIĘCIE POMNIKA • NASTĄPIŁO 7 LISTOPADA 1934²⁾ R. • PRZEZ JEGO EKSCELENCJĘ P.LAROCHE • AMBASADORA FRANCJI • W OBECNOŚCI P.P.RENE FATOU'A • I VINCENSINI JAKO PRZEDSTAWICIELI • MINISTRA DO SPRAW RENTOWYCH • SERRE'A KONSULA FRANCUSKIEGO • WOJEWODY HRABIEGO RACZYŃSKIEGO • GENERAŁA DZIERŻANOWSKIEGO • PREZYDENTA MIASTA RATAJSKIEGO

Przy schodach prowadzących do pomnika znajduje się tablica:

TUTAJ SPOCZYWA 1333 ŻOŁNIERZY • FRANCUSKICH ZMARŁYCH W NIEWOLI • W CZASACH WOJENNYCH 1870-1871 • i 1914-1918 PRZENIESIONYCH • ZE WSZYSTKICH CMENTARZY • Z TERENU MIASTA POZNANIA • I OKOLICY ORAZ PROCHY • 3 ŻOŁNIERZY PRZENIESIONYCH • Z OKOLIC MIASTA GNIEZNA • ZMARŁYCH W CZASACH WOJNY • NAPOLEOŃSKIEJ

Wymieniona na tablicy liczba 1333 żołnierzy francuskich może nie być prawdziwa, ponieważ ówczesna prasa donosiła o ekshumacji szczątków 1133 jeńców. Wśród pochowanych jest także nieznana liczba Francuzów zmarłych w niewoli w latach 1914-1918, których tożsamości nie ustalono.

Na kamiennym murze umieszczono także tablicę ku czci sześciu francuskich jeńców wojennych, którzy zmarli w Poznaniu w latach 1940-1943.

Źródło: Wiesław Olszewski, Cmentarze na stokach poznańskiej Cytadeli (Poznań 2008)

Fot. Michał Krzyżaniak

• Powstańcze mogiły i pomniki 1830-31r.
• Powstańcze mogiły i pomniki 1863-64r.
• Pomniki wojen pruskich XIX w.
• Cmentarze i pomniki IWŚ 1914-18r.
• Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic 1918-21r.
• Pomniki plebiscytowe na Warmii i Mazurach 1920r.
• Mogiły poległych i zmarłych na służbie 1921-39r.
• Cmentarze i pomniki wojny obronnej 1939r.
• Cmentarze i pomniki IIWŚ 1939-45r.
• Cmentarze i pomniki wojenne na terenie Polski i innych państw europejskich

• Zamki i warownie państwa krzyżackiego
• Kościoły i kaplice
• Przydrożne kapliczki na Warmii i Mazurach

• Lescar utworzono
• lescars
• Pau [Grób kaprala pilota Mariana Himnera]
• I Wojna Światowa (1914-18r.) [Francja]
• Cannes utworzono
• Sens utworzono
• Sulejki [2024-02-14]
• Nory (Norki) [Spis poległych]
• Loupeigne [Nekropolia Narodowa]
• Horosica (Харосіца)
• Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic (1918-21r.) [Białoruś]
• Wilno (Vilnius)
• Stołowicze (Столовичи)
• Horodyszcze (Городище) utworzono
• Krzywoszyn (Кривошин) utworzono